issuu
หลักการเจริญพันธุ์ของผู้หญิง
ปกติธรรมชาติของผู้หญิงต่อมไฮโปธารามัส (Hypothalamus) จะกระตุ้นการทำงานของต่อมใต้สมองพิทูอิทารี (Anterior pituitary gland) ให้ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนโกนาโดโทรฟิน (Gonadotrophin) ประกอบด้วยฮอร์โมนสำคัญ 2 ชนิด คือ ฟอลลิเคิล สติมูเลติง ฮอร์โมน (Follicle stimulating hormone) เรียกย่อๆว่าเอฟเอสเอช (FSH) และ ลูติไนซิงฮอร์โมน (luteinizing hormone) เรียกย่อ ๆว่า แอลเอช (LH) ในผู้หญิง เอฟเอสเอช และแอลเอช จากต่อมใต้สมองส่วนหน้าจะทำให้รังไข่เจริญเติบโต เอฟเอสเอช จะกระตุ้นให้สร้างฮอร์โมน อีสโทรเจน (estrogen) ซึ่งเป็นฮอร์โมนหลักที่สำคัญเกี่ยวกับการทำงานและการแสดงออกของผู้หญิง ส่วนแอลเอช จะมีผลทำให้เกิดการตกไข่
ชนิดยาเม็ดคุมกำเนิด
- ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนผสม (Combined pills) ติดตามที่บทความถัดไป
- ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว (Mini pills)
J ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว (Minipills pills) J
ยาเม็ดคุมกำเนิดในกลุ่มนี้ไม่มีฮอร์โมนอีสโทรเจน (estrogen) มีแต่ฮอร์โมนโปรเจสโตรเจน (Progestogen) ที่มีปริมาณฮอร์โมนเท่ากันทุกเม็ด การพัฒนายาเม็ดคุมกำเนิดชนิดนี้ เพื่อลดอาการข้างเคียงต่างๆที่เกิดจากฮอร์โมนอีสโทรเจน แต่ประสิทธิภาพการคุมกำเนิดจะลดลง พบอาการข้างเคียงคือ มีเลือดออกกระปริดกระปรอยและรอบเดือนมาไม่ปกติจึงไม่เป็นที่นิยมมากนัก ส่วนใหญ่ใช้เป็นทางเลือกในกรณีที่มีข้อห้ามใช้ฮอร์โมนอีสโทรเจน หรือในหญิงให้นมบุตร เนื่องจากไม่มีผลต่อการหลั่งน้ำนมของมารดา และอาจจะมีประโยชน์เมื่อต้องการเลื่อนประจำเดือนออกไปในช่วงสั้นๆ เช่นสำหรับนักกีฬา หรือผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด ผู้ที่มีอาการปวดหัวไมเกรนเรื้อรัง โรคหลอดเลือดและหัวใจ เป็นต้น
หลักการทำงานของยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว
ฮอร์โมนโปรเจสโตรเจนทำให้ช่องคลอดมีเมือกข้นเหนียวไม่เหมาะแก่การเดินทางผ่านของอสุจิ และทำให้ ผนังมดลูกไม่เหมาะแก่การฝังตัวของตัวอ่อนที่เกิดจากการปฏิสนธิแล้ว
วิธีการรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว
ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดนี้มีแต่ฮอร์โมนโปรเจสโตรเจนในขนาดต่ำเท่ากันทุกเม็ด การเริ่มรับประทานยาแผงแรก ให้เริ่มเม็ดแรกในวันแรกของการมีประจำเดือน โดยรับประทานยาทุกวัน วันละ 1 เม็ด ในเวลาเดียวกันทุกวันจนหมดแผง แล้วรับประทานยาแผงต่อไปต่อจากแผงแรกได้ทันที ไม่ต้องเว้นวัน แม้จะมีประจำเดือนหรือไม่มีประจำเดือนมาก็ตาม การรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดนี้ อาจมีประจำเดือนมาหรือไม่มาก็ได้แล้วแต่ตัวบุคคล
กรณีที่ลืมรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดควรทำอย่างไร
- กรณีใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดสูตรเก่า (ฮอร์โมนไลเนสทรีนอล : Lynestrenol) ถ้าลืมรับประทานยา 1 เม็ด ภายใน 3 ชั่วโมงให้รับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีในเวลาที่นึกได้ แต่ถ้านึกได้ในคืนถัดไปหรือเกิน 3 ชั่วโมงและหรือมีเพศสัมพันธ์ให้ใช้การคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย
- กรณีใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดสูตรใหม่ (ฮอร์โมนดีโซเจสตรีล : Desogestrel) ถ้าลืมรับประทานยา 1 เม็ด ภายใน 12 ชั่วโมงให้รับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีในเวลาที่นึกได้ แต่ถ้านึกได้ในคืนถัดไปหรือเกิน 12 ชั่วโมงและหรือมีเพศสัมพันธ์ให้ใช้การคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย
เรียบเรียงโดย
ภก.กุญชร เหรียญทอง
26 พ.ย. 61